Ο Χιγιακούτζο* θέλησε να στείλει ένα μοναχό για να ανοίξει
ένα νέο μοναστήρι. Είπε στους μαθητές του ότι όποιος απαντήσει σε μια ερώτηση πιο επιδέξια,
θα είναι κατάλληλος να διοριστεί ηγούμενος. Τοποθετώντας ένα βάζο με νερό στο έδαφος, ρώτησε:
Ποιος μπορεί να πει τι είναι αυτό, χωρίς να χρησιμοποιήσει το όνομά
του;
Ο επικεφαλής των μοναχών είπε:
Κανείς δεν μπορεί να το
ονομάσει ξύλινο παπούτσι.
Ο Ισάν, ο μάγειρας του μοναστηριού, κλώτσησε το
βάζο με το πόδι του και βγήκε έξω.
Ο Χιγιακούτζο χαμογέλασε και είπε:
Ο επικεφαλής των μοναχών έχασε!
Έτσι ο Ισάν έγινε ο ηγούμενος του νέου μοναστηριού.
Σχόλιο του Γου Μεν** (Wu Men):
Ο Ισάν είχε την δύναμη, αλλά δεν μπόρεσε να ξεφύγει από την παγίδα του Χιγιακούτζο.
Τελικά,
έκανε μια μικρή δουλειά και πήρε έναν βαρύ φορτίο (του μοναστηριού). Γιατί, είναι προφανές, έβγαλε τον εαυτό του από την άνεσή του και έβαλε τον εαυτό του στα "σίδερα".
Παράτησε τα μαγειρικά
σκεύη,
και νίκησε την πολυλογία,
Αν και ο δάσκαλός του θέτει ένα εμπόδιο γι 'αυτόν
τα πόδια του θα ανατρέψουν τα πάντα, ακόμα και τον Βούδα.
Προσθήκη μεταφραστή:
Ένας τρόπος για να κατανοήσουμε το νόημα αυτής της ιστορίας είναι ότι το νερό αποτελεί την Αλήθεια ή το "Ντάρμα". Το βάζο είναι ο φορέας που κατέχει την αλήθεια, είναι η διδασκαλία, είναι η παράδοση.
Αυτή η αλήθεια δεν μπορεί να ειπωθεί, όμως. Σίγουρα, μπορείτε να χρησιμοποιείτε απλές λέξεις όπως «Αλήθεια» ή «Πραγματικότητα», ή μπορείτε να συμπληρώσετε τα βιβλία με τις πολύπλοκες φιλοσοφικές εξηγήσεις. Αλλά τελικά όλα αυτά είναι λόγια και δεν μεταφέρουν πραγματικά ποια είναι η αλήθεια. Το "νερό" δεν μπορεί να ονομάζεται. Αυτός είναι ο λόγος που ο Δάσκαλος Χιγιακούτζο έδωσε αυτή την πρόκληση στους μαθητές του.
Ο κίβδηλος μαθητής, σαφώς είναι έξυπνος αλλά πονηρός άνθρωπος, το βλέπει αυτό ως μια δοκιμή της ψυχικής επιδεξιότητας του. Αφού δεν μπορεί να ονομάσει το βάζο με το νερό, θα πει ό, τι δεν είναι, έτσι που να το υποδηλώνει με άρνηση. Αλλά έχει εξαλειφθεί μόνο ένα αντικείμενο σε έναν κόσμο άπειρων αντικειμένων. Ένα άτομο μπορεί να ξοδέψει μια ζωή με το να κατηγοριοποιεί τα πράγματα με κάτι που "δεν είναι" αλλά ποτέ δεν φθάνει στο σημείο όπου μόνο η ακατονόμαστη αλήθεια μπορεί να μείνει.
Ο κίβδηλος μαθητής είναι παγιδευμένος στον απέραντο δρόμο της διάνοιας.Αλλά ο μάγειρας, ο Ισάν, κατάλαβε την κατάσταση απλά και ξεκάθαρα. Αυτός πάει πάνω από το βάζο και το αδειάζει αποκαλύπτοντας το νερό. Η αλήθεια δεν μπορεί να ειπωθεί, μόνο να υποδειχθεί.
Τι παραπάνω...; Η αλήθεια δεν μπορεί να θεωρηθεί ούτε να εγκλωβιστεί, το μόνο που μπορεί είναι να ξεχυθεί έξω. Το ίδιο το "βάζο" (η πνευματική παράδοση) είναι άδειο και έχει νόημα μόνο ως ένα "όχημα" για τη μεταφορά της αλήθειας. Με την ανατροπή του "οχήματος", προτείνει να μην λατρεύουμε την ίδια την παράδοση. Θρησκεία, φιλοσοφία, πνευματική παράδοση - αυτά δεν είναι αυτοσκοπός. Θα πρέπει να τηρούνται για τη λειτουργία τους ως "όχημα μεταφοράς", αλλά τίποτα περισσότερο. Αυτές είναι οι ιδέες που σηματοδοτούν την πνευματική αρχή.
*Ο Χιγιακούτζο ή αλλιώς στα Κινεζικά Πάι Τσανγκ (Pai Chang, 749-814 μ.X) ήταν η άμεσος κληρονόμος του Μα Τσου (Ma Tzu 709-788 μ.Χ.), απόγονος της γενεαλογίας του Χούι Νένγκ (6ου πατριάρχη του ναού Σαολίν) και έγινε πιο γνωστός για τη δημιουργία του πρώτου πραγματικού Ζεν μοναστηριού και την πραγματεία του για την αιφνίδια φώτιση.
**Απόσπασμα από την "Πύλη Χωρίς Είσοδο", Γου Μεν Κουάν (無門關 Wu Men Guan), μια συλλογή από 48 Τσαν (Ζεν) Κοάν που συντέθηκαν τις αρχές του 13ου αιώνα από τον Κινέζο δάσκαλο του Τσαν Γου Μεν (Wu Men Hui-k'ai 無門慧開, 1183–1260) .
Απόδοση: Παναγόπουλος Χρήστος